TEMCDTR

Trosolwg a Negeseuon Allweddol

• Mae trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol yn tramgwyddo hawliau dynol yn sylfaenol, maent yn achosi anghydraddoldeb ac yn ganlyniad iddo, ac maent yn per goblygiadau pellgyrhaeddol i deuluoedd, plant a’r gymdeithas yn ei chyfanrwydd (Llywodraeth Cymru, 2016)
• Mae cam-drin domestig yn costio £303.5 miliwn i Gymru bob blwyddyn. Mae hyn yn cynnwys £202.6 miliwn mewn costau gwasanaethau a £100.9 miliwn mewn cynnyrch economaidd a gollir. Os caiff y gost emosiynol a dynol ei chynnwys, mae costau ychwanegol o £522.9 miliwn (Walby 2009 dyfynnwyd yn Cymorth i Ferched Cymru, dim dyddiad)
• Mae’r gost, yn nhermau dynol ac mewn termau economaidd, mor sylweddol nes bod hyd yn oed ymyriadau sy’n cael ychydig bach o effaith yn gost effeithiol (Llywodraeth Cymru, 2016)
• Mae gofynion newydd o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, a Deddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol 2015 yn cael effaith ar y maes hwn ac yn debygol o gynyddu nifer yr achosion o gam-drin domestig a nodir
• Gallai gwella ymatebion partneriaethol i oroeswyr leihau lefelau’r angen am wasanaethau arbenigol

Demograffeg a Thueddiadau

Mae trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol yn cynnwys cam-drin domestig, trais rhywiol, priodas dan orfod, anffurfio organau cenhedlu benywod, trais ar sail anrhydedd, cam-fanteisio rhywiol, masnachu a cham-drin plant yn rhywiol. Gall ddigwydd mewn unrhyw berthynas ni waeth pa bynnag oedran, ethnigrwydd, rhywedd, rhywioldeb, anabledd, incwm, lleoliad neu ffordd o fyw. (Llywodraeth Cymru, 2016).

• Mae 1.4 miliwn o fenywod a 700,000 o ddynion 16-59 oed yn dweud eu bod wedi profi digwyddiadau cam-drin domestig yng Nghymru a Lloegr. Menywod iau rhwng 16 a 24 oed sy’n wynebu’r risg mwyaf, a chaiff menyw ei lladd pob 2.4 diwrnod yn y Deyrnas Unedig. Cafodd 148 o fenywod eu lladd gan ddynion yn y Deyrnas Unedig yn 2014
• Mae allosod y data hyn i Gymru’n dangos bod 11% o fenywod a 5% o ddynion y flwyddyn yn profi ‘unrhyw gam-drin domestig’, tra bo cyfraddau ‘unrhyw ymosodiad rhywiol’ yn y flwyddyn ddiwethaf hefyd yn uwch i fenywod (3.2%) na dynion (0.7%)
• Mae oddeutu 124,000 o fenywod, dynion, bechgyn a merched dros 16 oed yng Nghymru wedi dioddef trosedd rhywiol
• Cafwyd cynnydd o 26% yn nifer y troseddau rhywiol a gofnodwyd yn ymwneud â phlant dan 16 oed yng Nghymru yn y flwyddyn ddiwethaf (Bentley et al, 2016). 3.3 am bob mil o blant oedd cyfradd y troseddau rhywiol a gofnodwyd yn erbyn plant dan 16 oed yng Nghymru y llynedd
• Yn 2011, roedd 137,000 o ferched a menywod yn byw gyda chanlyniadau anffurfio organau cenhedlu benywod yn y Deyrnas Unedig, ar amcangyfrif. Hefyd yn 2011 ac ar amcangyfrif, roedd 60,000 o ferched dan 15 yn byw yn y Deyrnas Unedig oedd wedi’u geni i famau o wledydd sy’n cyflawni arferion anffurfio organau cenhedlu benywod ac felly’n wynebu’r risg posibl o anffurfio organau cenhedlu benywod. Amcangyfrifir bod 140 o ddioddefwyr anffurfio organau cenhedlu benywod y flwyddyn yng Nghymru
• Roedd 80% o’r achosion yr ymdriniodd Uned Priodasau Dan Orfod Llywodraeth y DU â hwy yn ymwneud â dioddefwyr benyw; roedd 20% yn ymwneud â dioddefwyr gwryw. Amcangyfrifir bod hyd at 100 o ddioddefwyr priodasau dan orfod y flwyddyn yng Nghymru
• Mae 750,000 o blant a phobl ifanc ledled y Deyrnas Unedig yn tystio i gam-drin domestig neu’n ei brofi bob blwyddyn, ac mae cyfran sylweddol yn profi camdriniaeth yn eu perthnasoedd eu hunain
• Mewn astudiaeth gan elusen yr NSPCC (Barter et al, 2009) o bobl ifanc mewn perthnasoedd agos, roedd 25% o’r merched a 18% o’r bechgyn yn profi cam drin corfforol; roedd 75% o’r merched ac 14% o’r bechgyn yn profi cam drin emosiynol, a 33% o’r merched ac 16% o’r bechgyn yn profi cam-drin rhywiol. Canfu fod merched nid yn unig yn profi mwy o gamdriniaeth, ond eu bod hefyd yn profi camdriniaeth fwy difrifol yn fwy aml, ac yn dioddef effeithiau mwy negyddol ar eu llesiant, o’u cymharu â’r bechgyn
• Mae’n fwy tebygol y bydd cam-drin domestig yn effeithio ar bobl sy’n fwy agored i niwed oherwydd anghenion iechyd meddwl, problemau o ran camddefnyddio sylweddau ac anableddau, a phobl hŷn ag anghenion cymorth (Cymdeithas Llywodraeth Leol, 2015)

Anghenion o ran gofal a chymorth yn y presennol a’r dyfodol

Mae Deddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol 2015 yn nodi’n glir bod angen i bartneriaid gan gynnwys awdurdodau lleol, Byrddau Iechyd Lleol, ymddiriedolaethau’r GIG, awdurdodau tân ac achub, heddluoedd, Comisiynwyr Heddlu a Throseddu, gwasanaethau addysg, sefydliadau tai, y trydydd sector, gwasanaethau arbenigol, goroeswyr, asiantaethau trosedd a chyfiawnder a gwasanaethau prawf, gydweithio er mwyn:

• Atal trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol
• Diogelu dioddefwyr trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol
• Cynorthwyo pobl y mae trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol wedi effeithio arnynt.

Y ddarpariaeth gofal a chymorth bresennol

Rhoddodd Llywodraeth Cymru waith ar gontract i Hafan Cymru yn 2015 er mwyn codi ymwybyddiaeth yn holl ysgolion cynradd ac uwchradd Cymru trwy’r prosiect SPECTRWM. Nod y prosiect hwn yw cynorthwyo plant trwy ddarparu sesiynau pwrpasol iddynt ynghylch perthnasoedd iach. Mae trafodaethau’n parhau ynghylch sut y gellir ehangu ar y contract hwn er mwyn ategu’r cyfarwyddyd ymhellach. Yn ogystal, mae darparwyr cymorth arbenigol pob sir yn darparu sesiynau codi ymwybyddiaeth mewn ysgolion a lleoliadau ieuenctid.

Caiff ymgyrchoedd cymunedol eu cydgysylltu yn ystod y flwyddyn er mwyn gwella dealltwriaeth y gymuned o gamdriniaeth a’r cymorth sydd ar gael. Mae Cydgysylltwyr Cam-drin Domestig, gwasanaethau arbenigol a phartneriaid hefyd yn manteisio ar gyfleoedd i godi ymwybyddiaeth mewn lleoliadau cymunedol.

Mae Fframwaith Hyfforddiant Cenedlaethol gorfodol wedi’i sefydlu, ac mae modiwlau hyfforddiant yn cael eu datblygu ar hyn o bryd er mwyn sicrhau bod staff yn hyfforddi’n briodol ar gyfer y lefel maent yn ymwneud â’r achosion ac yn gallu targedu ymholiadau a gweithredu’n briodol lle gwelir camdriniaeth neu drais. Mae hyfforddiant hefyd wedi cael ei drefnu ar gyfer staff y bwrdd iechyd ym meysydd Cam-drin Domestig, Asesu Risg a’r Gynhadledd Amlasiantaeth Asesu Risg, a Cham-drin Domestig a’r Person Hŷn. Ceir ymholiadau ynghylch cam-drin domestig fel mater o drefn gan fydwragedd ac ymwelwyr iechyd. Mae staff adrannau damweiniau ac achosion brys yn cwblhau cwestiynau gyda chleifion er mwyn cynorthwyo i benderfynu a yw’r claf yn cael ei gam-drin.

Bylchau a Meysydd i’w Gwella

• Codi proffil trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol a’r ddealltwriaeth ohonynt, yn cynnwys ymysg grwpiau agored i niwed megis Pobl Dduon a Lleiafrifoedd Ethnig, pobl anabl, y gymuned LGBT, pobl hŷn, ffoaduriaid a mudwyr
• Gwreiddio arferion da yn ymwneud ag adnabod, gwybodaeth, ymgynghori ac integreiddio gwasanaethau eraill cysylltiol
• Adnabod trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol yn gynharach
• Gwella addysg am gydberthnasau iach a chydraddoldeb rhyw, gan sicrhau gweithredu rhanbarthol cyson
• Sicrhau bod gweithwyr proffesiynol yn cael eu hyfforddi i ddarparu ymatebion cyson, effeithiol, amserol a phriodol i ddioddefwyr a goroeswyr
• Darparu mynediad cydradd i ddioddefwyr at wasanaethau ag adnoddau priodol, sydd o safon gyson uchel, a arweinir gan anghenion, wedi’u seilio ar gryfder, ac sy’n ymateb i’r ddau ryw
• Datblygu cynlluniau ataliol, wedi’u seilio yn y gymuned, sy’n cynyddu ymwybyddiaeth, yn darparu gwybodaeth ac yn hwyluso mynediad at wasanaethau
• Cynyddu ymwneud goroeswyr yn y gwaith o gynllunio, cyflenwi a monitro gwasanaethau
• Datblygu a gweithredu llwybr integredig ar gyfer pob math o drais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol
• Mwy o ffocws ar y tramgwyddwyr, gan eu dal i gyfrif am eu gweithredoedd a darparu cyfleoedd, drwy ymyrraeth a chymorth, iddynt newid eu hymddygiad